Logopeda

SEPLENIENIE MIĘDZYZĘBOWE.

Sygmatyzm międzyzębowy (syn. sygmatyzm interdentalny), potocznie nazywany seplenieniem międzyzębowym, to jeden z rodzajów seplenienia właściwego, będącego najczęściej występującą wadą wymowy u dzieci. Polega na układaniu czubka spłaszczonego języka pomiędzy zębami w linii środkowej lub z boku podczas wymawiania głosek szeregu ciszącego – ś, ź, ć, dź, syczącego – s, z, c, dz, lub/i szumiącego – sz, ż, cz, dż, a często także t, d, n oraz l. Płaskie ułożenie języka sprawia, że powietrze rozchodzi się po całej jego powierzchni, a nie rowkiem przez środek języka. Powoduje to zniekształcenie dźwięku, słyszymy przytępione brzmienie głoski, gdyż język ułożony między zębami uniemożliwia ich zbliżenie, czyli tzw. dentalizację. Obciążona zalegającym językiem żuchwa jest często uchylona, co w dalszej konsekwencji powoduje, że dziecko zaczyna oddychać ustami, utrwala się nieprawidłowy, ustny tor oddechowy.

Przyczyn wymowy międzyzębowej może być wiele. Głównie są to:
- zaburzenia pozycji spoczynkowej języka lub (często także) infantylny typ połykania, który spowodowany może być np. nawykowym ssaniem smoczka lub kciuka, przedłużającym się karmieniem z butelki;
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że Światowa Organizacja Zdrowia zaleca podawanie dziecku smoczka tylko do ok. ½ roku życia, gdyż już pod koniec pierwszego półrocza mija największa potrzeba ssania u dziecka. Ukończony pierwszy rok życia to czas, kiedy powinno się także zaczynać ograniczać dziecku jedzenie i picie z butelki, ponieważ do ok. drugiego roku życia odruch ssania u dziecka powinien zaniknąć. Około piątego miesiąca życia warto wprowadzać karmienie łyżeczką i podawać dziecku pokarmy o gęstej konsystencji. Starszym maluchom należy powoli umożliwiać gryzienie i żucie, podając skórkę od chleba, jabłuszko i inne twardsze pokarmy.
Powstawaniu seplenienia międzyzębowego sprzyja także:
- słabe napięcie mięśniowe, zwłaszcza języka i mięśnia okrężnego warg;
- skrócenie wędzidełko języka (podjęzykowe) lub/i wargi górnej;
- wady zgryzu i uzębienia (zgryz otwarty, wymiana uzębienia) oraz inne wady anatomiczne w obrębie jamy ustnej (nieprawidłowa budowa języka, wady podniebienia, rozszczepy);
- powiększone migdałki podniebienne i trzeci migdał (spowodowane m.in. przewlekłymi chorobami górnych dróg oddechowych);
- nieprawidłowe nawyki żywieniowe (karmienie z butelki, miksowana żywność);
- parafunkcje, np. nawykowe ssanie palca, smoczka, butelki z ustnikiem, obgryzanie ołówków, paznokci itp.;
- osłabienie słuchu fizycznego (niedosłuch), jak również zaburzenie słuchu fonematycznego, czyli zdolności różnicowania dźwięków;
- naśladowanie nieprawidłowego wzorca mowy najbliższego otoczenia;
- zaniedbania środowiskowe – brak zwracania uwagi na nieprawidłową wymowę dziecka, lub odkładanie problemu zaburzonej artykulacji na później.

Międzyzębowa wymowa głosek, którą stosunkowo łatwo usłyszeć i zobaczyć zawsze jest realizacją nienormatywną, a zatem wadliwą i patologiczną. Język ułożony między zębami czy wargami, otwarta buzia, oddychanie przez usta nie są prawidłowe (fizjologiczne) na żadnym etapie rozwoju mowy dziecka. Dlatego też terapia wymowy międzyzębowej winna być podjęta jak najwcześniej, w chwili dostrzeżenia problemu. Sukces terapii będzie w dużej mierze zależny od czasu podjęcia leczenia. Istotne jest także, by terapię rozpocząć dokładną diagnozą w celu ustalenia i wyeliminowania przyczyn seplenienia. Dlatego też niejednokrotnie potrzebne będzie zasięgnięcie porady odpowiednich specjalistów – laryngologa, ortodonty czy psychologa.
W dalszej kolejności terapia wymowy międzyzębowej polega głównie na:
- przywróceniu naturalnego toru oddechowego nos-usta,
- korekcji ustawienia języka w spoczynku,
- reedukacji połykania,
- wzmocnieniu i usprawnieniu aparatu artykulacyjnego,
- nauce prawidłowej wymowy głosek objętych seplenieniem,
- utrwalenie właściwej realizacji głosek.

Seplenienie międzyzębowe okazuje się czasami wadą trudną do usunięcia, szczególnie wtedy, gdy nawyk wkładania języka między zęby jest mocno utrwalony. Mając świadomość, że powodzenie w terapii międzyzębowości jest w dużej mierze zależne od czasu jej rozpoczęcia, warto leczenie podejmować jak najwcześniej.


LOGOPEDA
Jolanta Kamińska