Logopeda

TRZYMAJ JĘZYK ZA ZĘBAMI –
CZYLI O POZYCJI SPOCZYNKOWEJ JĘZYKA
ZDAŃ KILKA.

Pozycja spoczynkowa języka jest ściśle związana z podstawowymi czynnościami prymarnymi człowieka takimi jak oddychanie, połykanie, a w dalszej kolejności także i z artykulacją. Niewłaściwe układanie języka w jamie ustnej może skutkować poważnymi zaburzeniami tych czynności, jak również problemami zdrowotnymi, od anatomicznych zmian w obrębie jamy ustnej po niewłaściwą pozycję ciała dziecka.

Co to jest zatem pozycja spoczynkowa języka i na czym polega?
Pozycja spoczynkowa języka - to właściwe ułożenie języka w jamie ustnej podczas spoczynku, czyli wtedy, gdy nasz aparat mowy nie wykonuje żadnych ruchów, nie mówi, nie je, nie połyka, tylko „odpoczywa”. Język w spoczynku powinien przyjąć pozycję wertykalno-horyzontalną, czyli przybrać kształt przypominający tzw. pozycję „kobry”. A to znaczy, że szeroki język uniesiony jest ku górze, a jego środkowa i przednia część lekko „przyklejona” do wałka dziąsłowego i podniebienia twardego. Boki języka winny przylegać do wewnętrznej strony górnego łuku zębowego. Usta są zamknięte, bez napięcia, zęby zbliżone.

Dlaczego tak ważna jest właściwa pozycja spoczynkowa języka?
Tylko wtedy, gdy język jest wzniesiony i ułożony na podniebieniu górnym, automatycznie zamykamy usta i oddychamy prawidłowo - nosem. Język jest przygotowany do odruchowego połykania śliny we właściwy sposób oraz do nabywania umiejętności dojrzałego sposobu połykania. Spionizowany i szeroki język to narząd przygotowany do artykulacji większości polskich głosek, szczególnie tych najtrudniejszych, dziąsłowych.
Właściwie ułożony na podniebieniu język zapewnia m.in. prawidłowy rozwój szczęki. Język naciskając i masując podniebienie, prowokuje je do poszerzania się. Przyjmuje ono wtedy kształt litery U, natomiast jeżeli język leży na dole (na żuchwie), szczęka może zmienić swój kształt na literę V. Prawidłowo ukształtowane podniebienie stanowiące część kości szczęki wpływa znacząco na wygląd twarzy.
Język właściwie ułożony na podniebieniu górnym nie obciąża żuchwy, jak wtedy, gdy spoczywa na dnie jamy ustnej. Obciążona zalegającym językiem żuchwa automatycznie się otwiera, co prowokuje do oddychania ustami, czyli nieprawidłowego toru oddechowego. Stąd już tylko krok do wsuwania leżącego płasko języka między zęby i seplenienia międzyzębowego. Oddychanie torem ustnym osłabia napięcie mięśni warg i twarzy, a stałe napieranie na przednie zęby zalegającego na dnie jamy ustnej języka może doprowadzić do ich wychylenia. Język ułożony na żuchwie może sprzyjać wysunięciu głowy i szyi w przód, co powoduje cofnięcie żuchwy i wzrost kompresji w stawie skroniowo – żuchwowym. Napinające się mięśnie karku i całego kręgosłupa szyjnego mogą prowadzić do niekorzystnych zmian w całej postawie ciała.

Rodzi się zatem pytanie – jakie czynniki zaburzają utrwalanie się właściwej pozycji spoczynkowej języka?
Przyczyn może być wiele. Duże znaczenie ma już sposób i rodzaj karmienia niemowlęcia, czy też sposób układanie go do snu. Jednak główną przyczyną jest nieprawidłowy, czyli ustny tor oddechowy, wynikający m.in. z zaburzeń drożności nosa, powiększonych migdałków podniebiennych, przerośniętego trzeciego migdałka, skróconego wędzidła podjęzykowego. Może być to także problem z napięciem mięśniowym, czy też słabą pionizacją języka. Dlatego przywracanie nawyku właściwego układania języka w spoczynku musimy zawsze zacząć od usunięcia przyczyny. Jeśli dziecko ma mocno skrócone wędzidełko, nie uda się nam wypracować właściwej pozycji języka ze względu na problemy anatomiczne. Przerośnięty trzeci migdał utrudniający swobodny oddech nosem i będący przyczyną oddychania ustami, nie da nam możliwości przywrócenia właściwego toru oddechowego, a zatem i wyćwiczenia właściwej pozycji spoczynkowej języka.
Kiedy jednak uda nam się usunąć lub przynajmniej zminimalizować przyczynę możemy przejść do ćwiczeń usprawniających i pionizujących język oraz wzmacniających mięsień okrężny ust. Należy jednak zaznaczyć, że pionizacja języka to nie tylko umiejętność unoszenia języka i dotykania jego czubkiem górnych zębów czy wałka dziąsłowego. Musimy usprawnić język tak, aby swobodnie unosić szeroki język i utrzymywać go na podniebieniu. Wypracowana pozycja, czyli układ języka w kształcie „kobry” musi się stać u dziecka naturalną pozycją spoczynkowa języka, nieobciążona napięciem i dyskomfortem w jamie ustnej. Tylko właściwe układanie języka daje nam możliwość wyrobienia nawyku oddychania przez nos, a tym samym- domykania ust.

W terapii logopedycznej bardzo istotne jest zaangażowanie dziecka. Dlatego warto wyjaśniać mu w dostępny dla niego sposób znaczenie i sens prowadzonych ćwiczeń. Włączanie w cały proces terapeutyczny rodziców, systematyczne ćwiczenia i utrwalanie nowych umiejętności w domu staje się bezcenne i znacznie skraca proces terapii.
Logopeda
Jolanta Kamińska