Logopeda

LAMBDACYZM – NIEPRAWIDŁOWA WYMOWA LUB BRAK GŁOSKI /L/.

Lambdacyzm inaczej zwany lelaniem, to zaburzona realizacja głoski/l/. Choć głoska ta jest rzadko zniekształcana, jej poprawna wymowa jest niezwykle ważna z uwagi na to, że układ artykulacyjny głoski (czyli pionowy ruch szerokiego języka i kontakt jego czubka z wałkiem dziąsłowym) stanowi punkt wyjścia do terapii rotacyzmu oraz sygmatyzmu (głosek sz, ż, cz, dż).

W obrębie lambdacyzmu wyróżniamy;
•Paralambdacyzm (inaczej substytucja), która polega na zastępowaniu głoski /l/ inną, wypowiadaną prawidłowo głoską, najczęściej /j/, /ł/. Dziecko wymawia „jaja” lub „łała” zamiast słowa „lala”. Jeżeli taką nieprawidłowość obserwujemy u dziecka 4 - letniego lub starszego, konieczna jest interwencja logopedy.
•Mogilambdacyzm (elizja), to opuszczanie głoski w wyrazach. W systemie fonetycznym dziecka obserwujemy brak głoski /l/ (np.: las–as, lis-is). Podobnie jak w przypadku substytucji, elizje utrzymujące się dłużej niż do 4 roku życia należy poddać terapii.
•Lambdacyzm właściwy (czyli deformacja dźwięku /l/). Polega na artykulacji głoski niezgodnie z normą ortofoniczną języka polskiego. Najczęściej /l/ wymawiane jest międzyzębowo, czyli czubek języka lub jego przednia część wsuwa się pomiędzy zęby. Głoska jest realizowana bez zwarcia czubka języka z wałkiem dziąsłowym górnym i bez prawidłowej pionizacji języka. Wada wymaga korekcji logopedycznej niezależnie od wieku dziecka.

Przyczyny zaburzonej realizacji głoski /l/ są różne i najczęściej spowodowane kilkoma czynnikami. Do najczęstszych należy:
- niską sprawnością języka,
- brak pionizacji języka,
- ograniczone możliwości pionizacji z powodu skróconego wędzidełka języka,
- nieprawidłowy tor oddechowy i/lub infantylny sposób połykania,
- wada zgryzu (szczególnie zgryz otwarty),
- braki w uzębieniu,
- wada słuchu,
- zaburzony słuch fonematyczny,
- nieprawidłowe wzorce otoczenia.

Terapia lambdacyzmu obejmuje kilka etapów:
1. Ćwiczenia przygotowawcze, których głównym celem jest usprawnienie i pionizacja języka. W razie potrzeby także korekta zaburzonych funkcji (np. oddychania, połykania, słuchu fonemowego czy fonetycznego);
2. Wywołanie prawidłowej głoski, której realizacja jest zgodna z ogólnopolską normą ortofoniczną;
3. Utrwalanie prawidłowej wymowy głoski w sylabach, wyrazach, wyrażeniach, zdaniach, dłuższych wypowiedziach, tekstach i rymowankach logopedycznych, czyli tzw. mowie kontrolowanej;
4. Automatyzacja głoski, czyli opanowanie właściwej realizacji głoski w mowie spontanicznej.

Dzieci stosunkowo szybko opanowują właściwą realizację głoski w mowie kontrolowanej. Znacznie trudniejsze jest prawidłowe wypowiadanie ćwiczonej głoski w mowie spontanicznej. Automatyzacja głoski wymaga często wielu systematycznych powtórzeń, także poza gabinetem logopedycznym.


Przykładowe ćwiczenia przygotowujące do realizacji głoski /l/

1. oblizywanie językiem wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni górnych
zębów – zabawa „Mycie ząbków”

2. przytrzymywanie przez kilka sekund szerokiego języka za górnymi zębami
przy szeroko otwartych ustach – zabawa „Żołnierz na baczność”

3. przy otwartych ustach układanie szerokiego, rozluźnionego języka na
górnej wardze, a następnie cofanie go za górne zęby – zabawa „Język bawi
się w chowanego”

4. przy otwartych ustach dotykanie czubkiem szerokiego języka naprzemiennie
górnego, a następnie dolnego dziąsła, bez poruszania dolną szczęką – zabawa
„Dzięciołek”

5. przesuwanie szerokim językiem od górnych zębów w kierunku gardła –
zabawa „Malowanie sufitu”

6. kląskanie szerokim językiem o podniebienie – zabawa „Konik”.

7. język przyklejony do podniebienia, opuszczanie i unoszenie żuchwy (dolnej
szczęki) – zabawa „Język na gumce”. To ćwiczenie rozciąga wędzidełko.

8. czubek języka oparty o górne jedynki, boki języka próbujemy podciągać do
górnych zębów trzonowych (boki języka zaczną falować jak skrzydła motyla) –
zabawa „Motyl”


W początkowym etapie ćwiczenia logopedyczne najlepiej wykonywać przed lustrem – ważna jest bowiem precyzja wykonywany ruchów, zwłaszcza ruchów języka. Każde ćwiczenie wymaga również kilku powtórzeń. Aby usprawnianie aparatu mowy było dla dziecka bardziej atrakcyjne, nadajemy mu formę zabawy i przeprowadzamy je, wykorzystując obrazki, gry planszowe, wierszyki, opowiadania, czy choćby losowanie karteczek z wypisanymi ćwiczeniami.
Zachęcam obecnie do wykorzystania „Wiosennej gimnastyki artykulacyjnej” oraz ćwiczeń artykulacyjnych w formie zabawy pamięciowej „Przybory szkolne” ze strony DomoLogo.pl

Materiał wyrazowy pomocny przy ćwiczeniach głoski/l/:
la, lo, le, lu, li, ly;
ala, olo, ele, ulu, ili, yly;
al, ol, el, ul, il, yl.

Las, lato, lalka, lampa, lawina, latawiec, los, lot, lokal, lotnik, lotnisko, lody, lodówka, lew, leń, leki, leżak, lekarz, lemoniada, lekcja, lód, luty, luneta, ludzie;

Hala, sala, fala, balon, palec, walec, palma, widelec, balet, kolonia, pole, kula, cebula, butelka, koszula, czekolada, kolega, żelki, kolano, talerzyk, samolot;

Bal, stal, metal, szal, ul, sól, hotel, fotel, motyl, szpital, tunel, kabel, pędzel, gol.

Zapalona lampa, lody czekoladowe, powolna lokomotywa, pluszowy fotel,
leśny ludek, malutki ul, butelka mleka, leśna polana, mleczna czekolada,
lufa pistoletu, lotnik i pilot, kulki lodów, lot motyla, pole lnu, kolega i koleżanka,
medale z olimpiady, stolica Polski, opaleni plażowicze, klawisze laptopa.

Na leżaku leży leń.
Alicja bawi się lalka.
Lubię spacerować po plaży,
Lalka Amelki ma zieloną bluzkę.
Bolek leci samolotem do Honolulu.
Daniel poleciał samolotem do Londynu.
Tola kupiła bilet ulgowy do Lublina.
Delfiny lubią towarzystwo ludzi.

PODCZAS PRAWIDŁOWEJ ARTYKULACJI GŁOSKI /L/
CZUBEK SZEROKIEGO JĘZYKA SWOBODNIE UNOSI SIĘ Z DNA JAMY USTNEJ
ZA GÓRNE SIEKACZE, DO WAŁKA DZIĄSŁOWEGO, BEZ UDZIAŁU ŻUCHWY.

Utrwalaniu wymowy głoski /l/ może być pomocna strona DomoLogo.pl
https://domologo.pl/category/logopedia/wymowa/gloska-l/
Szczególnie polecam: Grę planszową, Logopedyczne bingo oraz Układanie zdań do obrazków. Możliwość wydrukowania pliku z zadaniami, kolorowania i wycinania, dołączania własnych pomysłów, wzbogacania o kolejne elementy usprawniające nie tylko mowę, ale i pamięć, myślenie, spostrzegawczość może sprawić, że ćwiczenia staną się atrakcyjne dla całej rodziny.

Zachęcam również do odwiedzenia strony z ćwiczeniami logopedycznymi. https://wordwall.net/pl/community/logopedia
Znajdują się tam różnorodne gry dające możliwość utrwalenia wymowy nie tylko omawianej tu głoski /l/.

Dobrej zabawy i owocnych ćwiczeń.

Logopeda
Jolanta Kamińska